ThS. Lê Thị Bích Ngọc     
                                                                      Khoa Nhà nước và pháp luật

         Quy hoạch luôn được xem là một trong những công cụ rất quan trọng trong công tác lãnh đạo của Đảng và quản lý của Nhà nước. Quy hoạch thể hiện tầm nhìn, khả năng dự báo của các cơ quan lãnh đạo, quản lý; là cơ sở định hướng cho sự vận động của nền kinh tế; đồng thời, quy hoạch còn cung cấp cơ sở dữ liệu, thông tin quan trọng để các chủ thể thực hiện quyền lợi kinh tế của mình. Nhận thức được tầm quan trọng của quy hoạch, Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh Trà Vinh lần thứ XI, nhiệm kỳ 2020 - 2025 lần đầu tiên đã đưa quy hoạch Vùng kinh tế trọng điểm là một trong những nội dung trọng tâm vào văn kiện . Đây là cơ sở định hướng quan trọng, tạo ra những động lực mới cho phát triển kinh tế - xã hội của Trà Vinh trong thời gian tới.

         Quy hoạch được hiểu là “sự sắp xếp, phân bố không gian các hoạt động kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh gắn với phát triển kết cấu hạ tầng, sử dụng tài nguyên và bảo vệ môi trường trên lãnh thổ xác định để sử dụng hiệu quả các nguồn lực của đất nước phục vụ mục tiêu phát triển bền vững cho thời kỳ xác định”. Theo Luật Quy hoạch (2017), hiện nay, hệ thống quy hoạch ở nước ta gồm có: Quy hoạch cấp quốc gia (bao gồm: quy hoạch tổng thể quốc gia, quy hoạch không gian biển quốc gia, quy hoạch sử dụng đất quốc gia, quy hoạch ngành quốc gia, quy hoạch chuyên ngành kỹ thuật); quy hoạch vùng; quy hoạch tỉnh; quy hoạch đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt; quy hoạch đô thị, quy hoạch nông thôn.

         Trong đó, “quy hoạch tỉnh là quy hoạch cụ thể hóa quy hoạch tổng thể quốc gia, quy hoạch vùng ở cấp tỉnh về không gian các hoạt động kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh, hệ thống đô thị và phân bố dân cư nông thôn, kết cấu hạ tầng, phân bổ đất đai, sử dụng tài nguyên và bảo vệ môi trường trên cơ sở kết nối quy hoạch tổng thể quốc gia, quy hoạch vùng, quy hoạch đô thị và quy hoạch nông thôn”. Quy hoạch tỉnh cung cấp các cơ sở thông tin, dữ liệu quan trọng về định hướng phát triển, sắp xếp không gian và phân bổ nguồn lực cho các hoạt động kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh, bảo vệ môi trường ở cấp tỉnh, liên huyện và định hướng bố trí trên địa bàn huyện.

         Tinh thần rất mới trong phương pháp tư duy của Luật Quy hoạch năm 2017 là tính tích hợp trong quá trình lập quy hoạch. “Tích hợp quy hoạch là phương pháp tiếp cận tổng hợp và phối hợp đồng bộ giữa các ngành, các lĩnh vực có liên quan đến kết cấu hạ tầng, sử dụng tài nguyên và bảo vệ môi trường trong việc lập quy hoạch trên phạm vi lãnh thổ xác định nhằm đạt được mục tiêu phát triển cân đối, hài hòa, hiệu quả và bền vững”. Vì vậy, tích hợp quy hoạch không phải là phép cộng đơn giản các thành phần quy hoạch, hay sự sắp đặt các thành phần bên cạnh nhau trong bản quy hoạch. Mà nó là sự thống nhất biện chứng giữa nội tại của quy hoạch với sự tương thích của các nội dung thành phần được tích hợp vào quy hoạch, nhằm tạo nên một bản quy hoạch hoàn thiện, kết nối giữa các nội dung liên quan đến nhiều ngành, lĩnh vực khác nhau, khắc phục được sự chồng chéo, xung đột giữa các quy hoạch khi lập riêng lẻ. Nhờ đó, quy hoạch đảm bảo được mục tiêu phát triển cân đối, hiệu quả, bền vững giữa các ngành, vùng lãnh thổ và quốc gia.

         Trên tinh thần tích cực triển khai thực hiện Luật Quy hoạch (2017), Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh Trà Vinh lần thứ XI, nhiệm kỳ 2020 - 2025 đã đổi mới, sáng tạo, chủ động đưa vào Văn kiện nội dung quy hoạch vùng kinh tế trọng điểm, cụ thể là:

         1. “Vùng phát triển kinh tế biển. Gồm khu vực ven biển các huyện Duyên Hải, Cầu Ngang, Châu Thành, Trà Cú và thị xã Duyên Hải. Tập trung khai thác các tiềm năng, lợi thế để phát triển Trà Vinh trở thành một trong những tỉnh trọng điểm phát triển kinh tế biển của vùng ĐBSCL (trong đó tập trung vào các lĩnh vực như: nuôi trồng, khai thác và chế biến thủy, hải sản, du lịch biển, công nghiệp ven biển, cảng biển, dịch vụ vận tải biển, logistics, kho ngoại quan, khu phi thuế quan…);

         2. Vùng phát triển kinh tế nông nghiệp. Gồm các huyện: Càng Long, Cầu Kè, Tiểu Cần, vùng này tập trung phát triển sản xuất lúa, cây ăn trái; nuôi trồng thủy sản nước ngọt, kết hợp phát triển du lịch sinh thái vườn. Vùng tập trung phát triển sản xuất lúa, cây màu, cây công nghiệp ngắn ngày và nuôi trồng thủy sản nước lợ, phát triển đàn vật nuôi có lợi thế như: bò, dê, heo, gia cầm theo hướng nuôi tập trung, an toàn sinh học gồm các huyện: Châu Thành, Trà Cú, Duyên Hải, Cầu Ngang.

         3. Vùng phát triển kinh tế đô thị. Tập trung phát triển các loại hình thương mại, dịch vụ: tài chính, ngân hàng, trung tâm  thương mại, giải trí, nghỉ dưỡng, giáo dục, du lịch và chăm sóc sức khỏe chất lượng cao, du lịch ở thành phố Trà Vinh, thị xã Duyên Hải, thị trấn Tiểu cần và một phần của huyện Chậu Thành”.

         Trước hết, quán triệt tinh thần bám sát, nhìn thẳng vào thực tiễn, lấy thực tiễn làm thước đo tiêu chuẩn trong Luật Quy hoạch (2017), Trà Vinh đã xác định các vùng kinh tế trọng điểm dựa trên cơ sở phát huy tối đa tiềm năng, thế mạnh của từng vùng, làm động lực đẩy nhanh quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế, hướng đến hình thành một cơ cấu kinh tế hiện đại. Chẳng hạn, đối với vùng phát triển kinh tế biển bao gồm các huyện: Duyên Hải, Cầu Ngang, Châu Thành, Trà Cú, thị xã Duyên Hải. Tư duy quy hoạch không còn dựa trên giới hạn địa giới hành chính, mà đã đặt các địa phương vùng quy hoạch trong một thể thống nhất - một vùng kinh tế, xuất phát điểm của tư duy đó, chính là các địa phương vừa nói trên đều có tiềm năng, lợi thế và khả năng phát triển kinh tế biển rất lớn. Do đó, vùng kinh tế này sẽ tập trung nguồn lực đầu vào quan trọng vào các ngành, lĩnh vực liên quan đến phát triển kinh tế biển, đồng thời cơ cấu kinh tế của vùng cũng sẽ từng bước dịch chuyển sang hướng đó. Ví như tập trung nguồn lực vào các lĩnh vực nuôi trồng, khai thác thủy sản; phát triển các ngành công nghiệp có liên quan đến hoạt động thủy sản như công nghiệp bảo quản, chế biến thủy sản, công nghiệp đóng và sửa chữa tàu biển; phát triển các dịch vụ có liên quan đến hoạt động kinh tế biển: cung ứng và hiện đại hóa dần các dịch vụ hậu cần cho hoạt động khai thác thủy sản, đầu tư, nâng cấp các cảng biển phục vụ cho hoạt động hải quan, bốc dỡ hàng hóa, nâng cấp, mở rộng các âu tàu, đảm bảo khả năng phục vụ cho tàu có trọng tải lớn (trên 100.000 tấn) vào neo đậu mỗi khi thời tiết thay đổi bất thường, là nơi tránh trú bão an toàn, hoặc phát triển dịch vụ logistics. Quy hoạch phát triển kinh tế biển sẽ đưa vùng này trở thành một trong những cực tăng trưởng kinh tế quan trọng của Trà Vinh, thông qua đó từng bước định hình để Trà Vinh trở thành một trong những tỉnh trọng điểm phát triển kinh tế biển của vùng ĐBSCL.

         Ở một góc nhìn khác, quy hoạch vùng kinh tế trọng điểm đã đưa nền kinh tế Trà Vinh hướng đến trở thành một nền kinh tế thống nhất. Thay vì trước kia để mỗi địa phương tự lập quy hoạch, phát triển kinh tế tự phát theo ý chủ quan của cơ quan lãnh đạo, quản lý từng địa phương, tạo ra sự rời rạc, xé lẻ, chia nhỏ nền kinh tế Trà Vinh từ một nền kinh tế thống nhất, thành các nền kinh tế đơn lẻ, cát cứ xét trên phương diện địa giới hành chính. Do vậy, quy hoạch các vùng kinh tế trọng điểm, đã tạo ra sự kết nối, chia sẽ trong huy động, sử dụng các nguồn lực kinh tế, cho phép mỗi vùng kinh tế phát huy tối đa sức mạnh tổng hợp, hình thành một nền kinh tế sản xuất hàng hóa thống nhất, phù hợp với cơ chế vận hành của kinh tế thị trường hiện đại và hội nhập.

         Một ý nghĩa rất quan trọng không thể không bàn đến đó là, quy hoạch vùng kinh tế trọng điểm sẽ cho phép khai thác, huy động, sử dụng các nguồn lực hiệu quả nhất, hạn chế đến mức thấp nhất trình trạng phân tán và cạnh tranh trong huy động các nguồn lực vào tăng trưởng kinh tế; nâng cao hình ảnh, sự hấp dẫn và sức hút đối với các nhà đầu tư, tạo ra những động lực tăng trưởng mới, nâng cao năng lực cạnh tranh của từng vùng kinh tế và toàn nền kinh tế Trà Vinh. Chẳng hạn, đối với vùng phát triển kinh tế nông nghiệp, theo định hướng quy hoạch, sẽ trở thành vùng nông nghiệp sản xuất hàng hóa lớn, với các sản phẩm chủ lực như: sản xuất lúa, cây ăn trái, nuôi trồng thủy sản nước ngọt, nước lợ, du lịch sinh thái vườn, cây màu, cây công nghiệp ngắn ngày, phát triển đàn vật nuôi theo hướng tập trung, an toàn sinh học. Vùng này đã và đang trở thành vùng nguyên liệu quan trọng cho cả nền kinh tế Trà Vinh. Đối với vùng kinh tế này, việc cần làm trước hết là phải nhanh chóng hình thành một thị trường nông nghiệp đầy đủ, hiện đại - đảm bảo việc cung ứng nguồn lực đầu vào và giải quyết tốt bài toán đầu ra. Xây dựng hệ thống kết cấu hạ tầng đồng bộ và có tính kết nối cao, không chỉ giữa các địa phương trong vùng kinh tế, mà còn phải liên kết được với 02 vùng kinh tế còn lại, bởi vì đây chính vùng kinh tế đóng vai trò cung ứng nguyên liệu, sản phẩm đầu vào quan trọng cho các vùng kinh tế khác. Cần phải có những chính sách đặc biệt để kêu gọi, thu hút các nhà đầu tư, nhất là dành ưu tiên nguồn lực tín dụng, đất đai, công nghệ, nhân lực … cho những doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp, trong đó chú trọng những doanh nghiệp có mong muốn đầu tư vào lĩnh vực nông nghiệp sạch, nông nghiệp sinh học, nông nghiệp công nghệ cao.

         Một điểm nhấn rất mới trong tư duy quy hoạch lần này là đã đặt đô thị dưới góc nhìn kinh tế - vùng phát triển kinh tế đô thị, đây là vùng kinh tế đóng vai trò động lực phát triển trong tổng thể nền kinh tế của Trà Vinh. Phát triển kinh tế đô thị sẽ tạo ra điều kiện đẩy nhanh quá trình đô thị hóa, nâng cao năng suất, thúc đẩy đổi mới và đa dạng hóa nền kinh tế; đẩy nhanh chuyển dịch cơ cấu kinh tế; rút ngắn khoảng cách bất bình đẳng giữa đô thị với nông thôn, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội. Phát triển kinh tế đô thị không chỉ tạo ra những nguồn lực, động lực mới chẳng hạn cho phép hình thành thị trường lao động có chiều sâu, đây là điều kiện tiên quyết để đẩy nhanh quá trình chuyển đổi nền kinh tế từ tăng trưởng theo chiều rộng sang tăng trưởng theo chiều sâu; mà còn tạo ra sức hút mạnh mẽ cho phát triển kinh tế - xã hội ở các khu vực ven đô. Việc dân số tập trung với mật độ cao, vùng kinh tế đô thị một mặt là nơi tiêu thụ lớn những sản phẩm đầu ra của vùng 1 và vùng 2, đồng thời cũng là nơi cung cấp các hàng hóa, dịch vụ, nguồn lực đầu vào cho tăng trưởng kinh tế của vùng 1 và 2. Vùng phát triển kinh tế đô thị được quy hoạch tập trung vào các địa phương có tiềm năng lớn như thành phố Trà Vinh, thị xã Duyên Hải, thị trấn Trà Cú, thị trấn Tiểu Cần và một phần của huyện Châu Thành. Vùng này sẽ tập trung phát triển các loại hình thương mại, dịch vụ: Tài chính, ngân hàng, trung tâm thương mại, giải trí, du lịch, nghỉ dưỡng, giáo dục và chăm sóc sức khỏe chất lượng cao.

         Tóm lại, việc đưa nội dung quy hoạch các vùng kinh tế trọng điểm vào Văn kiện là một sự đổi mới và rất sáng tạo trong tư duy của lãnh đạo tỉnh Trà Vinh, cho thấy tầm nhìn xa, khả năng dự báo và tính thống nhất trong lãnh đạo, quản lý của tỉnh Trà Vinh. Trong thời gian tới, để chủ trương trên dễ dàng bắt nhịp với hơi thở cuộc sống, tác giả bài viết xin đề xuất một số giải pháp sau:

         Thứ nhất, đẩy mạnh tuyên truyền, phổ biến, tạo sự thống nhất và đồng thuận cao trong nhận thức của đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý ở tất cả các cấp, các ngành, từ cấp tỉnh, cấp huyện đến cấp cơ sở, nhất là những người lãnh đạo đứng đầu. Đây được xem là điều kiện tiên quyết và cũng là điều kiện quan trọng nhất, bởi chính từ ý chí của đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý phải coi quy hoạch là một trong những nhiệm vụ hàng đầu, là những việc ưu tiên cần phải triển khai thực hiện, và thường xuyên phải kiểm tra, đôn đốc, tháo gỡ khó khăn, thì mới có thể đưa những ý tưởng quy hoạch ban đầu thành hiện thực một cách nghiêm túc và hoàn hảo nhất, biến những nội dung quy hoạch trên giấy thực sự trở thành động lực mới cho phát triển kinh tế - xã hội.

         Thứ hai, tiếp tục sửa đổi, bổ sung và hoàn thiện các cơ chế, chính sách có liên quan đến quy hoạch.

         - Chẳng hạn như cơ chế phối hợp liên huyện, liên vùng, phối hợp giữa các ngành, lĩnh vực trong vùng quy hoạch và giữa các vùng quy hoạch với nhau, giữa chủ đầu tư với đơn vị tư vấn, cung cấp đủ hồ sơ, tài liệu, phân tích, đánh giá thực trạng phát triển kinh tế - xã hội, phát triển các ngành, lĩnh vực, dự báo các yếu tố, điều kiện, nguồn lực, bối cảnh phát triển, đề xuất các quan điểm, mục tiêu, định hướng ưu tiên phát triển đối với vùng được quy hoạch;

         - Đẩy mạnh cải cách hành chính theo hướng đơn giản hoá thủ tục, đặc biệt trong các ngành, lĩnh vực: Đầu tư, giải phóng mặt bằng, tích tụ đất nông nghiệp, logistics, công nghiệp chế biến, bảo quản, các hoạt động dịch vụ có giá trị gia tăng cao…; tạo mọi điều kiện thuận lợi để thu hút các nhà đầu tư, khuyến khích thực hiện xã hội hóa đầu tư, trong đó, tập trung vào lĩnh vực kết cấu hạ tầng kinh tế, nhất là kết cấu hạ tầng kinh tế trong lĩnh vực nông nghiệp, nông thôn, hạ tầng cho các khu công nghiệp, các khu kinh tế, hạ tầng thông tin để chuẩn bị cho việc chuyển đổi số nền kinh tế.

         - Thực hiện các chính sách đãi ngộ, thu hút nguồn nhân lực chất lượng cao. Theo đó, hướng vào ưu tiên lao động cho các ngành, lĩnh vực đang và sẽ là thế mạnh của Trà Vinh như: nhân lực phục vụ trong ngành thủy sản; nhân lực cho ngành logistics; nhân lực hoạt động trong ngành nông nghiệp, chú trọng vào đào tạo một  đội ngũ công nhân nông nghiệp, có khả năng tiếp cận nhanh chóng với những tri thức nông nghiệp hiện đại; nhân lực hoạt động trong các ngành dịch vụ, nhất là các ngành dịch vụ mang lại giá trị gia tăng cao như: bảo hiểm, tài chính, ngân hàng, tư vấn pháp lý, giáo dục, chăm sóc sức khỏe…

         Thứ ba, mở rộng cơ chế phản biện xã hội trong lập và điều chỉnh quy hoạch. Sự tích cực tham gia phản biện của các chủ thể xã hội, các chuyên gia xây dựng, nhà văn hóa học, những kiến trúc sư, chuyên gia nghiên cứu về phát triển đô thị, thậm chí lấy ý kiến rộng rãi của cộng đồng dân cư trong vùng quy hoạch, sẽ góp phần rất quan trọng vào thành công của quy hoạch, để quy hoạch khả thi, có tính thực tiễn cao, không có nguy cơ trở thành quy hoạch treo. Việc lấy ý kiến có thể được tổ chức, thực hiện với nhiều hình thức khác nhau, như: giữ hồ sơ, tài liệu và đăng tải trên cổng thông tin điện tử của cơ quan lập quy hoạch, hoặc có thể giải đáp các thắc mắc bằng cách trả lời bằng văn bản, hay có thể trưng bày phác họa quy hoạch tại nơi công cộng, địa điểm sinh hoạt của cộng đồng dân cư, phát phiếu, điều tra phỏng vấn, tổ chức hội nghị, hội thảo và các hình thức khác theo quy định của pháp luật.

         Thứ tư, tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác quy hoạch trên địa bàn tỉnh, trong đó đặt trọng tâm vào các nội dung sau: 1. Phổ biến và quán triệt sâu sắc chủ trương quy hoạch vùng kinh tế trọng điểm đến với tất cả các cán bộ, đảng viên, các cấp, các ngành, lĩnh vực; 2. Thường xuyên kiểm tra, giám sát các hoạt động có liên quan đến nội dung quy hoạch như: hiện trạng sử dụng đất, hiện trạng hệ thống đô thị, nông thôn, phương án phát triển ngành quan trọng trên địa bàn, phương án phát triển các vùng nông nghiệp tập trung, hiện trạng xây dựng, phát triển kết cấu hạ tầng kinh tế trong vùng quy hoạch, phương án quy hoạch xây dựng vùng liên huyện, vùng huyện, phương án bảo vệ môi trường, khai thác, sử dụng, bảo vệ tài nguyên, đa dạng sinh học, phòng chống thiên tai và ứng phó với biến đổi khí hậu trên địa bàn vùng quy hoạch; 3. Nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ làm công tác quy hoạch, đào tạo tốt hơn nữa đội ngũ kiến trúc sư, làm công tác thẩm định và phê duyệt quy hoạch. Bởi muốn quy hoạch tốt thì phải có được đội ngũ cán bộ làm quy hoạch có năng lực, trình độ, tâm huyết, trách nhiệm và bản lĩnh không thế lực nào có thể can thiệp được.

         Tóm lại, quy hoạch vùng kinh tế là một trong những nội dung quan trọng của quy hoạch tỉnh, cung cấp thông tin, dữ liệu quan trọng về định hướng phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh Trà Vinh; quy hoạch vùng tốt sẽ phát huy triệt để tiềm năng, lợi thế, nguồn lực của từng vùng kinh tế, nhưng vẫn đảo bảo tính trong một nền kinh tế./.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

         1. Quốc hội: Luật quy hoạch năm 2017, số: 21/2017/QH14, ngày 24/11/2017.

         2. Ngô Công Thành: Nhận thức đúng vtề tích hợp quy hoạch, Tạp chí Kinh tế và Dự báo, số 8, tháng 3/2020.

         3. Tỉnh ủy Trà Vinh: Văn kiện Đại hội Đảng bộ tỉnh Trà Vinh lần thứ XI, nhiệm kỳ 2020 - 2025, tr.79.

         4. Bộ Kế hoạch và đầu tư, Nhóm Ngân hàng thế giới: Việt Nam 2035 hướng tới thịnh vượng, sáng tạo, công bằng và dân chủ.