Buổi diễu hành của hội Thanh niên Tiền Phong (Ảnh: internet)

         Hoạt động của Thanh niên Tiền Phong rất náo nhiệt: tổ chức canh gác, giữ gìn an ninh trật tự, tổ chức dạy bình dân học vụ, quyên góp cứu đói đồng bào miền bắc, miền trung, tổ chức lấy súng của Pháp, Nhật trang để tự trang bị và huấn luyện quân sự...Việc làm của Thanh niên Tiền Phong như cứu đói, giữ gìn an ninh trật tự,...mang tính thiết thực nên được nhân dân ủng hộ. Nhờ vậy mà Thanh niên Tiền Phong nhanh chóng trở thành phong trào trên khắp Nam bộ và lan ra cả Trung bộ.

          2. Vai trò trong Cách mạng tháng 8 năm 1945 tại Trà Vinh

         Đầu tháng 5 năm 1945, tổ chức Thanh Niên Tiền Phong tỉnh Trà Vinh được thành lập. Ngay từ khi ra đời tổ chức Thanh niên tiền phong tại Trà Vinh đã tập hợp đông đảo quần chúng và hoạt động công khai. Tổ chức này được phân thành các cấp từ tỉnh xuống cơ sở theo thứ tự: tỉnh bộ, quận bộ và thôn bộ. Điểm đặc biệt của Thanh niên tiền phong tại Trà Vinh là không quan trọng hình thức, đội viên không nhất thiết tuân thủ quy định của Kỳ bộ thanh niên (như đồng phục, hay trang bị dây thừng, dao găm…). Ngay từ đầu, Thanh niên tiền phong Trà Vinh đã được trang bị võ nghệ, chiến thuật quân sự nên sớm trở thành lực lượng bán vũ trang của tỉnh. Phải nhìn nhận rằng lần đầu tiên trên mảnh đất Trà Vinh có một tổ chức thu hút, tập hợp rộng rãi quần chúng tham gia từ thanh niên, phụ nữ đến người già; từ đồng bào Kinh đến Khmer, Hoa. Đến đầu tháng 8 năm 1945, số đội viên Thanh Niên Tiền Phong Trà Vinh lên tới trên 60 nghìn người, chiếm 5% lực lượng Thanh Niên Tiền Phong 21 tỉnh Nam bộ (khoảng 1,2 triệu người)[2].

         Đêm 24 rạng sáng 25 tháng 8 năm 1945, ngọn lửa cách mạng bùng nổ tại Trà Vinh. Lực lượng Thanh niên tiền phong trong tỉnh đã thực hiện đúng kế hoạch mà Uỷ ban khởi nghĩa đã vạch ra (khởi nghĩa từ tỉnh lị xuống quận và xã), tổ chức quần chúng bao vây các mục tiêu quan trọng. “Thanh Niên Tiền Phong và nhiều nông dân ở Càng Long, Cầu Ngang, Trà Cú đã tụ tập từ nửa đêm và xuống đường tiến vào tỉnh lị theo hướng dẫn của Ban khởi nghĩa các quận và Ủy ban khởi nghĩa tỉnh, kịp thời chi viện cho lực lượng ở Long Đức và Châu Thành, tạo nên một thế lực áp đảo quân thù, tiến công bao vây và làm chủ hầu hết các mục tiêu trên địa bàn tỉnh lị ngay trong đêm 24, rạng 25 tháng 8”.[3]

         Sau khi lực lượng địch trên địa bàn tỉnh lị bị đập tan, lực lượng quần chúng kịp thời trở về phối hợp với lực lượng đã bố trí sẵn tại các địa phương tiến hành tổng khởi nghĩa ở các quận lị như Càng Long, Trà Cú, Cầu Ngang…Đến chiều ngày 25 tháng 8, cách mạng tại Trà Vinh giành thắng lợi. Cũng trong ngày này, Uỷ ban hành chính lâm thời tỉnh được thành lập. Đến ngày 28 tháng 8 năm 1945, hệ thống tổ chức bộ máy chính quyền toàn tỉnh thiết lập và đi vào hoạt động.

         Tóm lại Thanh niên Tiền Phong không phải là một đảng mà là một tổ chức chính trị hoạt động công khai như mặt trận. Điều đáng ghi nhận ở đây là nghệ thuật lãnh đạo, công lao của các đồng chí sáng tạo ra hình thức tập hợp quần chúng cực kỳ mạnh mẽ này đã sáng tạo, khéo léo trong việc nắm bắt tình hình cụ thể để chỉ đạo tập hợp quần chúng công khai. Nhờ đó mà Xứ ủy Nam kỳ đã tập hợp được một lực lượng hùng hậu chuẩn bị cho khởi nghĩa trong cách mạng tháng 8.

Sự ra đời của Thanh niên Tiền Phong với lực lượng hùng hậu đã lắp đầy khoảng trống quyền lực ở Nam kỳ.  Quyền lực của Thanh niên Tiền Phong cũng chính là quyền lực Xứ ủy Nam kỳ, của đảng cộng sản Đông Dương. Tuy thời gian tồn tại rất ngắn (chỉ vài tháng) nhưng Thanh niên Tiền Phong đã đóng vai trò rất quan trọng góp phần đưa đến thắng lợi của cách mạng tháng 8/1945 tại Nam bộ nói chung và tỉnh Trà Vinh nói riêng.