ThS. Thạch Trần Thị Cầm
                                                                        Khoa LLCS          

         Mặc dù tổng kết thực tiễn đóng vai trò quan trọng, nhưng trên thực tế việc tổng kết thực tiễn nói chung, tổng kết thực tiễn để bổ sung, hoàn thiện, phát triển lý luận về chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu phát triển đất nước. Do vậy, cần có những nghiên cứu đề xuất giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác tổng kết thực tiễn để bổ sung, hoàn thiện và phát triển lý luận, đặc biệt là lý luận về chủ nghĩa xã hội, điều này góp phần làm sáng rõ hơn con đường đi lên Chủ nghĩa xã hội ở nước ta hiện nay.

         1. Tổng kết thực tiễn là gì?

         Tổng kết thực tiễn, xét về bản chất là quá trình bằng tư duy khoa học với phương pháp biện chứng duy vật làm cơ sở để chủ thể tổng kết, phân tích, đánh giá, khái quát kinh nghiệm thực tiễn nhằm kiểm tra sự đúng sai của lý luận, từ đó bổ sung, hoàn thiện, phát triển lý luận và rút ra những bài học kinh nghiệm chỉ đạo tổ chức thực tiễn và hoạt động lý luận tiếp theo. Tổng kết thực tiễn là một cấu phần trong công tác nghiên cứu lý luận của Đảng, nhằm kiểm nghiệm các tri thức lý luận đã có, đồng thời thu thập, bổ sung những tri thức thực tiễn mới vào hệ thống lý luận của Đảng.

         2. Một số yêu cầu đặt ra cho tổng kết thực tiễn có hiệu quả để phát triển lý luận về chủ nghĩa xã hội

         Để tổng kết thực tiễn thực sự phát huy được vai trò trong phát triển lý luận nói chung, lý luận về chủ nghĩa xã hội nói riêng cần đảm bảo một số yêu cầu sau:

         Một là, phải đứng trên lập trường của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, chủ trương, đường lối của Đảng để tổng kết thực tiễn nhằm phát triển lý luận về chủ nghĩa xã hội.

         Chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, chủ trương, đường lối của Đảng cung cấp cho chủ thể tổng kết thực tiễn một quan điểm, lập trường, phương pháp đúng đắn để tổng kết thực tiễn. Thực tế cho thấy, nếu xa rời chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, chủ trương, đường lối của Đảng thì tổng kết thực tiễn dễ rơi vào chủ nghĩa cơ hội, xét lại, bị chủ nghĩa cá nhân chi phối,...Như vậy thì mục đích tổng kết thực tiễn để phát triển lý luận về chủ nghĩa xã hội sẽ không thể đạt được. Không phải ngẫu nhiên mà Chỉ thị 24-CT/TW ngày 12/5/2003 của Ban Bí thư đã yêu cầu: “Tổng kết phải dựa trên cơ sở chủ nghĩa Mác – Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh, cương lĩnh chính trị, các quan điểm, đường lối của Đảng thể hiện trong Nghị quyết Đại hội VI, VII, VIII, IX và các hội nghị Ban chấp hành trung ương các khóa nói trên...”(1).

         Hai là, tính khách quan

         Khách quan trong tổng kết thực tiễn nghĩa là khi xem xét, phân tích, đánh giá, khái quát thực tiễn thì phải xuất phát từ bản thân thực tiễn, tôn trọng thực tiễn, tôn trọng sự thật khách quan, không được lấy ý muốn chủ quan thay cho tình hình thực tiễn. Tất nhiên yêu cầu khách quan này không phủ nhận vai trò tích cực của chủ thể tổng kết thực tiễn trong việc vận dụng phương pháp biện chứng để xem xét, phân tích, đánh giá, khái quát thực tiễn.

         Để đảm bảo tốt yêu cầu khách quan trong tổng kết thực tiễn, chủ thể tổng kết thực tiễn phải nắm lấy “toàn thể những sự thật có liên quan đến vấn đề đang xét, không trừ một ngoại lệ nào”(2). V.I.Lênin cũng lưu ý rằng, “các hiện tượng trong đời sống xã hội cực kỳ phức tạp, nên bao giờ người ta cũng có thể tìm được, với một số lượng bao nhiêu cũng có, những ví dụ hoặc tài liệu, lẻ tẻ để chứng minh cho bất cứ luận điểm nào”(3). Do vậy, để quán triệt tốt yêu cầu khách quan trong tổng kết thực tiễn, chủ thể tổng kết thực tiễn cần phải có tấm lòng trung thực, không rơi vào bệnh hình thức, bệnh thành tích, chủ nghĩa cá nhân nói chung; phải nắm vững và vận dụng tốt phương pháp biện chứng duy vật trong tổng kết thực tiễn.

         Ba là, tính khái quát cao.

         Tính khái quát cao trong tổng kết thực tiễn thể hiện ở chỗ, những kết luận rút ra phải có giá trị chỉ đạo thực tiễn tiếp theo, ngăn ngừa, khắc phục được biểu hiện của bệnh kinh nghiệm, bệnh giáo điều; góp phần bổ sung, hoàn thiện, phát triển lý luận; quán triệt được nguyên tắc thống nhất giữa lý luận và thực tiễn. Mức độ của tính khái quát của các kết luận được rút ra từ tổng kết thực tiễn tất nhiên còn phụ thuộc vào quy mô, phạm vi, vấn đề tổng kết thực tiễn. Tuy nhiên, những kết luận có tính khái quát cao bao giờ cũng là những kết luận có giá trị chỉ đạo hoạt động  thực tiễn cũng như hoạt động  lý luận tiếp theo và phải có tính điển hình, tính phổ biến. Nếu những kết luận rút ra từ tổng kết thực tiễn còn hạn chế về tính khái quát, thì lý luận không thể phát triển.

         Bốn là, tính mục đích đúng đắn.

         Tổng kết thực tiễn xét về bản chất phải phục vụ cho mục đích cao cả: quán triệt sự thống nhất giữa lý luận và thực tiễn; ngăn ngừa, khắc phục bệnh kinh nghiệm, bệnh giáo điều; bổ sung, hoàn thiện, phát triển lý luận; chỉ đạo có hiệu quả hoạt động thực tiễn và lý luận tiếp theo. Mọi biểu hiện xa rời mục tiêu này như: chủ nghĩa cá nhân, chủ nghĩa thành tích, chủ nghĩa chủ quan, chủ nghĩa hình thức, chủ nghĩa xét lại, tư tưởng cục bộ địa phương, cục bộ ngành .v.v.. đều làm cho tổng kết thực tiễn biến dạng. Chỉ thị số 24-CT/TW ngày 12/5/2003 của Ban Bí thư nêu rõ: “,..xác định mục đích của tổng kết là: Khẳng định những thành tựu, tiến bộ, chỉ ra những hạn chế và thiếu sót; phân tích nguyên nhân, rút ra kinh nghiệm; phát hiện những nhân tố mới và những vấn đề mới; làm sáng tỏ hơn một số vấn đề chủ yếu về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam; lý giải, kết luận một số vấn đề lý luận-thực tiễn còn có ý kiến khác nhau hoặc mới nảy sinh; góp phần bổ sung, phát triển Cương lĩnh (năm 1991) và cung cấp luận cứ khoa học cho việc soạn thảo các văn kiện Đại hội…”(4).

         3. Bàn về một số giải pháp chủ yếu nâng cao hiệu quả tổng kết thực tiễn nhằm phát triển lý luận về Chủ nghĩa xã hội ở nước ta hiện nay

         3.1. Nhóm giải pháp liên quan đến quy trình tổng kết thực tiễn

         Thứ nhất, lựa chọn vấn đề cần tổng kết thực tiễn

         Lựa chọn đúng và trúng vấn đề cần tổng kết thực tiễn đóng vai trò quan trọng trong thành công của tổng kết thực tiễn. Để lựa chọn đúng vấn đề cần tổng kết thực tiễn đòi hỏi chủ thể tổng kết thực tiễn phải biết chọn những vấn đề mà cuộc sống thực tiễn hay lý luận đặt ra một cách cấp bách, đòi hỏi phải có câu trả lời đúng. Để lựa chọn đúng vấn đề tổng kết, chủ thể tổng kết cần phải bám sát cuộc sống thực tiễn; phải phân tích, xử lý thông tin để thấy được từ vô vàn những vấn đề của cuộc sống, vấn đề nào cần phải tổng kết thực tiễn ngay, vấn đề nào có thể chưa cấp bách, chưa cần giải quyết ngay. Điều này đòi hỏi chủ thể tổng kết thực tiễn không chỉ am hiểu thực tiễn mà còn phải có trình độ lý luận, trình độ tư duy lý luận, có sự nhạy bén chính trị nhất định.

         Thứ hai, lập chương trình, kế hoạch, tổ chức lực lượng tổng kết thực tiễn.

         Lập chương trình, kế hoạch, tổ chức lực lượng tổng kết thực tiễn cũng là một bước quan trọng trong quy trình tổng kết thực tiễn để phát triển lý luận về chủ nghĩa xã hội. Nó thể hiện tính chủ động, tính tự giác, tính khoa học trong công tác tổng kết thực tiễn của chủ thể.

         Cùng với việc lập chương trình, kế hoạch thì việc tổ chức lực lượng tham gia tổng kết thực tiễn cũng hết sức quan trọng, góp phần nâng cao chất lượng, hiệu quả tổng kết thực tiễn. Các nhà lý luận có ưu thế là có phương pháp tư duy lý luận, có khả năng khái quát hóa, trừu tượng hóa để rút ra những kết luận mang tính khái quát cao. Các nhà hoạt động thực tiễn, các nhà lãnh đạo, quản lý nhiều trải nghiệm thực tiễn, có nhiều dữ liệu thực tiễn phong phú. Nếu các nhà lý luận và các nhà hoạt động thực tiễn, các nhà lãnh đạo, quản lý liên kết lại, cùng nhau tổng kết thực tiễn, chắc chắn kết quả sẽ tốt hơn. Ngay việc phối hợp giữa các nhà lý luận thuộc chuyên ngành khác nhau, các thế hệ khác nhau của các nhà lý luận cùng ngành với nhau cũng góp phần tốt hơn trong tổng kết thực tiễn.

         Thứ ba, điều tra, thu thập tư liệu, khảo sát thực tế.

         Để có cơ sở tổng kết thực tiễn có kết quả, chủ thể tổng kết thực tiễn phải thu thập đầy đủ, chính xác tư liệu, dữ liệu, thông số, tài liệu, v.v. liên quan tới vấn đề đã lựa chọn tổng kết. Các tư liệu, dữ liệu, thông số, tài liệu, v.v. càng đầy đủ, chính xác bao nhiêu thì càng có cơ sở để rút ra kết luận đúng đắn, có tính khái quát cao bấy nhiêu. Để thu thập dữ liệu, dữ kiện, thông số, tài liệu, chủ thể tổng kết thực tiễn có thể sử dụng nhiều phương pháp khác nhau như điều tra xã hội học, phát phiếu thăm dò, phỏng vấn, thống kê, xem các báo cáo của các cấp chính quyền địa phương, các ban, ngành, v.v.. Nhưng đặc biệt cần khảo sát thực tế. Khảo sát thực tế giúp chủ thể tổng kết nắm tình hình một cách chân thực, chính xác hơn. Trong quá trình đó, chủ thể tổng kết thực tiễn có thể sử dụng phương tiện máy móc kỹ thuật hỗ trợ, như máy ghi âm, máy ảnh, v.v.. Trên cơ sở đó, quá trình xử lý thông tin để các kết luận rút ra mới sát hợp, có căn cứ thực tiễn, nhanh chóng, chính xác, hiệu quả.

         Thứ tư, xử lý thông tin, rút ra kết luận và bài học kinh nghiệm.

         Đây là bước quyết định tính khái quát cao của các kết luận trong tổng kết thực tiễn. Từ những tư liệu, dữ kiện, thông số, tài liệu, qua khảo sát thực tế chủ thể vận dụng sáng tạo phương pháp biện chứng duy vật cũng như các phương pháp phân tích và tổng hợp, diễn dịch và quy nạp, so sánh, đối chiếu, v.v. để khái quát hóa, trừu tượng hóa rút ra những kết luận chính xác, có tính khái quát cao. Để tiếp nhận và xử lý thông tin có hiệu quả, chủ thể tổng kết thực tiễn phải có những năng lực nhất định như nền học vấn, trình độ tư duy lý luận, bản lĩnh chính trị, khả năng phân tích, tổng hợp, khả năng trừu tượng hóa, khái quát hóa, v.v..

         Thứ năm, vận dụng các bài học kinh nghiệm vào tổ chức hoạt động thực tiễn và hoạt động lý luận tiếp theo.

         Bước này đòi hỏi chủ thể tổng kết thực tiễn phải đối chiếu, so sánh những kết luận được rút ra từ tổng kết thực tiễn với tình hình thực tiễn và hiện trạng lý luận để kịp thời bổ sung, hoàn thiện, phát triển lý luận cũng như đề ra được những giải pháp phù hợp chỉ đạo hoạt động thực tiễn cũng như hoạt động lý luận tiếp theo. Giá trị, vai trò, chức năng của tổng kết thực tiễn chỉ được thực hiện khi các bài học kinh nghiệm được vận dụng vào chỉ đạo hoạt động thực tiễn và bổ sung, hoàn thiện và phát triển lý luận. Nếu các bước trước thực hiện tốt nhưng bước này thực hiện không tốt thì tổng kết thực tiễn cũng trở nên vô nghĩa.

         3.2. Nhóm giải pháp liên quan đến chủ thể tổng kết thực tiễn

         Thứ nhất, trau dồi và rèn luyện phương pháp biện chứng duy vật ở chủ thể tổng kết thực tiễn.

         Phương pháp biện chứng duy vật giúp cho chủ thể tổng kết thực tiễn loại bỏ được những mối liên hệ bề ngoài, ngẫu nhiên, không bản chất để tìm ra mối liên hệ bản chất, tất nhiên, mang tính quy luật của vấn đề được tổng kết. Học tập triết học nói chung, triết học Mác - Lênin nói riêng là con đường ngắn nhất để trau dồi, rèn luyện phương pháp biện chứng duy vật. Học tập triết học Mác – Lênin sẽ trang bị cho ta những quan điểm mang tính phương pháp luận quan trọng để vận dụng vào tổng kết thực tiễn có hiệu quả nhất như quan điểm toàn diện, quan điểm lịch sử - cụ thể, quan điểm phát triển, quan điểm thực tiễn

         Để học tập, rèn luyện, trau dồi phương pháp biện chứng có kết quả thì người học phải nêu cao tinh thần phê phán, tinh thần tôn trọng sự thật, tinh thần trọng thực tiễn, biện chứng và sáng tạo. Đồng thời phải cố gắng khắc phục bệnh lười suy nghĩ, sự ỷ lại; thường xuyên rèn luyện các thao tác tư duy như phân tích và tổng hợp; diễn dịch và quy nạp; suy luận lôgíc; thực hiện các phán đoán; chứng minh; bác bỏ,v.v..

         Thứ hai, không ngừng rèn luyện nâng cao phẩm chất đạo đức cách mạng ở chủ thể tổng kết thực tiễn.

         Phẩm chất đạo đức là động cơ bên trong thôi thúc chủ thể biến những tri thức, phương pháp tư duy, trí tuệ thành hành động cụ thể trong tổng kết thực tiễn. Nâng cao phẩm chất đạo đức cách mạng ở đây là phải nhận thức sâu sắc: phải trung thực, khách quan trong tổng kết thực tiễn, không vì lợi ích cá nhân mà xuyên tạc, làm sai lệch kết quả tổng kết thực tiễn; Dám chịu trách nhiệm tổng kết  thực tiễn những vấn đề nhạy cảm nhằm giúp cho Đảng, Nhà nước, nhân dân có cái nhìn khách quan về tình hình; Dám chịu đựng gian khổ để thu thập đủ, đúng những thông tin, dữ liệu, thông số, tài liệu,v.v.. liên quan tới vấn đề tổng kết thực tiễn; Thực sự cầu thị trong tổng kết thực tiễn; Dám chịu trách nhiệm về những kết quả tổng kết thực tiễn do mình đảm nhiệm; Tôn trọng đồng nghiệp, biết hợp tác và phát huy năng lực, sở trường của người khác cùng tham gia tổng kết thực tiễn,v.v…

          Thứ ba, nâng cao hiệu quả tiếp nhận, xử lý thông tin liên quan tới vấn đề tổng kết thực tiễn ở chủ thể tổng kết thực tiễn.

         Những người tham gia tổng kết thực tiễn phải được trang bị một “phông tri thức nền” đủ rộng cùng một năng lực tư duy lý luận nhất định. Trong việc tiếp nhận, xử lý thông tin phục vụ cho tổng kết thực tiễn này cũng đòi hỏi chủ thể tổng kết thực tiễn phải có bản lĩnh chính trị vững vàng. Bởi lẽ, thông tin rất đa dạng, nhiều chiều, thậm chí trái ngược nhau về cùng một vấn đề. Do vậy, chủ thể tổng kết thực tiễn phải đứng vững trên lập trường của chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, chủ trương, đường lối của Đảng và giữ vững mục tiêu tổng kết thực tiễn nhằm bổ sung, hoàn thiện, phát triển lý luận về chủ nghĩa xã hội mà tiếp nhận, xử lý thông tin. Điều quan trọng là phải bình tĩnh, tự tin, biết phân loại thông tin giả, thật, nhiễu,v.v.. để chắt lọc những thông tin đúng cho tổng kết thực tiễn. 

         3.3. Nhóm giải pháp liên quan đến cơ chế, chính sách tổng kết thực tiễn

         Thứ nhất, cần nhận thức rằng: tổng kết thực tiễn để bổ sung, hoàn thiện, phát triển lý luận về chủ nghĩa xã hội và con đường lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam là công việc thường xuyên của toàn Đảng, của tất cả các cấp, các ngành, là trách nhiệm của đội ngũ làm công tác nghiên cứu lý luận.

         Chỉ có trên cơ sở nhận thức rõ rằng, tổng kết thực tiễn để bổ sung, hoàn thiện, phát triển lý luận về chủ nghĩa xã hội và con đường lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam là công việc thường xuyên của toàn Đảng, của tất cả các cấp, các ngành, là trách nhiệm của đội ngũ làm công tác nghiên cứu lý luận thì công tác tổng kết thực tiễn, phát triển lý luận về chủ nghĩa xã hội mới được thực sự quan tâm đúng mức. Không nên coi tổng kết thực tiễn để bổ sung, hoàn thiện lý luận về chủ nghĩa xã hội chỉ là công việc của riêng Ban chấp hành Trung ương theo các kỳ Đại hội Đảng, để rồi bỏ qua những vấn đề nảy sinh trong quá trình đổi mới. Mỗi ban, mỗi ngành, mỗi tỉnh, thành, mỗi cán bộ làm công tác nghiên cứu lý luận phải thực sự coi đây là trách nhiệm của mình và thương xuyên thực hiện tổng kết thực tiễn theo phạm vi, nhiệm vụ, chức trách được phân công. Chỉ thị số 24-CT/TW, ngày 12/5/2003 của Ban Bí thư nêu rõ: “Các ban đảng, ban cán sự đảng, đảng đoàn, đảng ủy trực thuộc Trung ương và các tỉnh ủy, thành ủy có trách nhiệm cung cấp cho Ban chỉ đạo tổng kết (qua Hội đồng lý luận Trung ương) những số liệu, tài liệu, báo cáo thông tin cần thiết cho việc tổng kết”(5).

         Thứ hai, dân chủ hóa đời sống xã hội và dân chủ hóa quá trình tổng kết thực tiễn nhằm phát triển lý luận về chủ nghĩa xã hội.

         Trong quá trình phối hợp giữa các vị trí và vai trò khác nhau để tổng kết thực tiễn, mỗi thành viên tham gia đều có quyền dân chủ, được trình bày, bảo vệ và thực hiện công việc theo đúng trình tự, nội dung, yêu cầu, mục đích đã được phân công. Để có môi trường thực sự dân chủ trong công tác tổng kết thực tiễn cần phải thể chế hoá được nhiệm vụ tổng kết thực tiễn đến tất cả các thành viên tham gia tổng kết thực tiễn. Đồng thời phải thể chế hoá được vai trò, nhiệm vụ, trách nhiệm của từng bộ phận tham gia quá trình tổng kết để tránh sự ôm đồm, làm thay, bao biện, báo cáo không trung thực trong quá trình tổng kết thực tiễn. Bên cạnh đó, dân chủ hóa đời sống xã hội sẽ tạo ra môi trường thuận lợi cho dân chủ hóa tổng kết thực tiễn. Đời sống xã hội được dân chủ hóa thì việc thu thập, xử lý thông tin mới có nhiều cơ hội chân thật, đúng đắn, kịp thời. Xã hội dân chủ sẽ lôi cuốn được đông đảo mọi tầng lớp tham gia góp ý, cung cấp thông tin đúng đắn, hậu thuẫn, hỗ trợ việc tổng kết thực tiễn. Trên cơ sở đó, việc tổng kết thực tiễn sẽ hiệu quả hơn.

         Thứ ba, xây dựng cơ chế để lôi cuốn và phối hợp chặt chẽ giữa các nhà lý luận và các nhà hoạt động thực tiễn cùng tham gia tổng kết thực tiễn.

         Cần có cơ chế để phối hợp giữa các nhà lý luận và các nhà hoạt động thực tiễn cùng tham gia tổng kết thực tiễn, để họ bổ sung những khiếm khuyết, sức mạnh lợi thế cho nhau. Để thực hiện được điều này, cần có cơ chế rõ ràng, ràng buộc trách nhiệm của các nhà lý luận và các nhà hoạt động thực tiễn trong tổng kết thực tiễn. Phải có cơ chế cung cấp thông tin cập nhật, đầy đủ, chính xác, kịp thời cho các nhà lý luận cũng như cho các nhà hoạt động thực tiễn. Mọi vấn đề tổng kết cần được bàn bạc công khai, dân chủ, tranh luận thẳng thắn, mọi ý kiến cần được tôn trọng xem xét, cân nhắc. Tất nhiên các ý kiến phải có cơ sở, căn cứ, phải có trọng tâm, trọng điểm, rõ ràng, không nước đôi, mập mờ đa nghĩa.

         Thứ tư, tăng cường đầu tư cơ sở vật chất, kỹ thuật và tài chính cho công tác tổng kết thực tiễn.

         Đầu tư cơ sở vật chất, kỹ thuật và tài chính hợp lý sẽ ảnh hưởng tích cực tới  kết quả, hiệu tổng kết thực tiễn nói chung, tổng kết thực tiễn để phát triển lý luận về chủ nghĩa xã hội nói riêng. Trong việc thu thập, xử lý thông tin liên quan tới vấn đề tổng kết thực tiễn thì các máy móc, phương tiện kỹ thuật đóng vai trò rất quan trọng, giúp chủ thể tổng kết thực tiễn ghi chép, lưu giữ tài liệu, thậm chí xử lý thông tin ở mức độ nhất định. Cơ sở tài chính cũng đóng vai trò quan trọng và ảnh hưởng tới tiến độ, hiệu quả tổng kết thực tiễn. Bởi lẽ, trong tổng kết thực tiễn phải đi khảo sát, phải tổ chức hội thảo khoa học,v.v..Thiếu điều kiện về máy móc, phương tiện kỹ thuật cũng như tài chính thì công tác tổng kết thực tiễn không thể đạt hiệu quả cao được.

         Tóm lại, để tổng kết thực tiễn thực sự phát huy được vai trò ấy cần đảm bảo một số yêu cầu sau: phải đứng trên lập trường của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, chủ trương, đường lối của Đảng để tổng kết thực tiễn nhằm phát triển lý luận về chủ nghĩa xã hội; tính khách quan; tính khái quát cao; tính mục đích đúng đắn. Song song đó, cần thực hiện đồng bộ các giải pháp liên quan đến quy trình tổng kết thực tiễn, liên quan đến chủ thể tổng kết thực tiễn, liên quan đến cơ chế, chính sách tổng kết thực tiễn. Làm được như thế thì tổng kết thực tiễn mới thực sự khoa học và đạt hiệu quả cao, góp phần quan trọng trong ngăn ngừa, khắc phục bệnh kinh nghiệm chủ nghĩa, cũng như bệnh giáo điều và bổ sung, hoàn thiện, phát triển lý luận nói chung, lý luận về chủ nghĩa xã hội nói riêng./.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

         (1) ĐCSVN-BCHTW-Ban chỉ đạo tổng kết lý luận: Báo cáo tổng kết một số vấn đề lý luận - thực tiễn qua 20 năm đổi mới (1986 - 2006), Sđd, tr.21.

         (2) V.I.Lênin; sđd; tập 30; tr.437.

         (3) V.I.Lênin; sđd; tập 27; tr.388.

         (4), (5) Báo cáo tổng kết một số vấn đề lý luận - thực tiễn qua 20 năm đổi mới (1986-2006), NxbCTQG,H.2005; tr. 32; tr. 22.