ThS. Lý Thị Mạnh 
                                                                                     Khoa Lý luận cơ sở

         Chủ nghĩa Mác - Lênin là hệ thống lý luận khoa học, cách mạng, nhân  văn, là  nền  tảng  tư  tưởng  của  Đảng  Cộng  sản  Việt  Nam  và của toàn bộ hệ thống chính trị nước ta hiện nay. Chủ nghĩa Mác - Lênin là học thuyết về sự giải phóng và phát triển. Chủ nghĩa ấy hướng đến sự giải phóng triệt để con người khỏi mọi sự nô dịch, áp bức bóc lột và hướng đến sự giải phóng triệt để con người. Chủ nghĩa Mác - Lênin được xây dựng trên cơ sở kế thừa các thành tựu khoa học của lịch sử tư tưởng nhân loại và chỉ ra được những quy luật chi phối toàn bộ sự vận động và phát triển của thế giới vật chất nói chung và lịch sử xã hội nói riêng, chấm dứt mọi sai lầm của chủ nghĩa duy tâm, tôn giáo, chủ nghĩa duy vật siêu hình trong giải thích các hiện tượng xã hội và lịch sử.

         Mặc dù đã hơn 174 năm trôi qua kể từ khi Tuyên ngôn của Đảng Cộng sản ra đời, đánh dấu sự ra đời của chủ nghĩa Mác cho đến nay, dù thực tiễn đã có nhiều đổi thay, trải qua biết bao biến cố thăng trầm của lịch sử. Mặc dù, mô hình chủ nghĩa xã hội hiện thực ở Liên Xô và Đông âu đã sụp đổ; dù chủ nghĩa đế quốc cùng các thế lực thù địch dùng nhiều thủ đoạn vô cùng tinh vi, thâm độc nhằm chống phá, xuyên tạc, phủ nhận chủ nghĩa Mác - Lênin, nhưng chủ nghĩa Mác - Lênin vẫn trường tồn theo thời gian, chưa có học thuyết nào có thể thay thế được. Chủ nghĩa Mác - Lênin vẫn đang là thế giới quan và phương pháp luận khoa học của hàng triệu người trên trái đất. Có thể có những luận điểm riêng biệt nào đó do thực tiễn đổi thay phải được bổ sung, phát triển nhưng những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin vẫn giữ nguyên giá trị khoa học, cách mạng bền vững. Đúng như Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nhận định: “Bây giờ học thuyết nhiều, chủ nghĩa nhiều nhưng chủ nghĩa chân chính nhất, chắc chắn nhất, cách mệnh nhất là chủ nghĩa Lênin” (1). Chủ nghĩa Mác - Lênin có giá trị bền vững và sức sống lâu dài trong thời đại ngày nay. Có thể khái quát những giá trị bền vững của chủ nghĩa Mác - Lênin trong giai đoạn hiện nay được thể hiện ở những nội dung sau:

         Thứ nhất, chủ nghĩa Mác - Lênin là một học thuyết phát triển

         Về bản chất, chủ nghĩa Mác - Lênin là một học thuyết phát triển, là hệ thống mở, luôn được bổ sung, phát triển. Ngay từ năm 1887, Ph.Ăngghen đã chỉ rõ: Lý luận của chúng tôi không phải là một giáo điều, mà là sự giải thích quá trình phát triển, quá trình này bao hàm trong bản thân nó một loạt những giai đoạn kế tiếp nhau. V.I.Lênin sau này cũng đã không ít lần nhắc lại lời Ph.Ăngghen và khẳng định lại luận điểm kinh điển ấy của chủ nghĩa Mác.

         C.Mác, Ph.Ăngghen, V.I.Lênin không bao giờ tự coi lý luận của các ông là “bất khả xâm phạm”, là hệ thống khép kín, là chân lý tuyệt đích cuối cùng. Trái lại, các ông luôn đòi hỏi những người cộng sản phải biết vận dụng sáng tạo những nguyên lý cơ bản sao cho phù hợp với điều kiện, hoàn cảnh lịch sử, truyền thống văn hóa...của mỗi nước. Sự vận dụng sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin vào điều kiện, hoàn cảnh của cách mạng Việt Nam bởi Chủ tịch Hồ Chí Minh, Đảng Cộng sản Việt Nam cũng như các Đảng cộng sản và phong trào công nhân quốc tế cũng cho thấy bản chất vốn có của chủ nghĩa Mác - Lênin là sáng tạo và phát triển. Chính nhờ có sáng tạo mà chủ nghĩa Mác - Lênin được phát triển, chính phát triển lại là điều kiện cho những người mác-xít vận dụng sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin.

         Thứ hai, chủ nghĩa nhân văn vì con người

         Triết học Mác-Lênin xuất phát từ con người và cũng nhằm mục đích giải phóng con người. Triết học Mác-Lênin không có mục tiêu nào khác là giải phóng con người khỏi mọi hình thức nô dịch, áp bức, bóc lột. Nhưng để giải phóng con người, trước hết phải giải phóng giai cấp và nhân loại. Thực tiễn lịch sử phát triển của nhân loại đã chứng tỏ ý nghĩa to lớn của chủ nghĩa nhân văn vì con người của triết học Mác - Lênin. Mặc dù, các nhà tư tưởng phương Tây luôn xuyên tạc rằng triết học Mác - Lênin “bỏ rơi” con người, “quên” con người, nhưng thực tế cả về phương diện lý luận, cả trên phương diện thực tiễn đều chứng tỏ, triết học Mác - Lênin là chủ nghĩa nhân đạo, triệt để nhất.

         Thứ ba, phương pháp biện chứng duy vật

         Cho đến nay nhân loại đã biết tới nhiều phương pháp nhận thức khác nhau nhưng chưa phương pháp nào có thể thay thế được phương pháp biện chứng duy vật của triết học Mác - Lênin. Phương pháp biện chứng duy vật của triết học Mác - Lênin là sự kết tinh toàn bộ tinh hoa trong lịch sử phát triển của phương pháp biện chứng từ thời cổ đại đến thời đại của Mác. Đồng thời, nó còn được bổ sung bởi những thành tựu vĩ đại của khoa học tự nhiên đương thời cũng như cơ sở thực tiễn là phong trào đấu tranh cách mạng của phong trào công nhân thế giới. Do vậy, mặc dù thực tiễn đã có những đổi thay, khoa học có nhiều phát hiện vĩ đại nhưng phương pháp biện chứng duy vật của triết học Mác - Lênin vẫn giữ nguyên giá trị phương pháp luận. Những thành tựu của khoa học hiện đại chỉ làm giàu thêm, phong phú thêm những giá trị của phương pháp biện chứng mà thôi.

         Thứ tư, quan niệm duy vật về lịch sử 

         C.Mác là người đầu tiên trong lịch sử triết học của nhân loại tìm ra quy luật phát triển của lịch sử loài người. Đúng như Ph.Ănghen đã nói, giống như Đác-Uyn đã phát hiện ra quy luật của thế giới hữu cơ, C.Mác đã phát hiện ra quy luật phát triển của xã hội loài người. còn V.I.Lênin thì khẳng định: Chủ nghĩa duy vật của C.Mác là thành tựu vĩ đại nhất của tư tưởng khoa học. Chính quan niệm duy vật về lịch sử này đã chấm dứt sự lộn xộn và tùy tiện vẫn thống trị từ trước đến nay trong các quan niệm về lịch sử. Các quan niệm trước đây thường không thấy được các quy luật khách quan của sự vận động phát triển của lịch sử, nhiều lắm cũng chỉ mới xem xét động cơ tư tưởng trong hoạt động lịch sử của con người; chưa thấy được vai trò của quần chúng nhân dân trong lịch sử. Quan niệm duy vật về lịch sử của C.Mác lần đầu tiên trong lịch sử đã thấy được căn nguyên của những động cơ vật chất, đặc biệt là động cơ lợi ích kinh tế trong hoạt động lịch sử của con người.

         Thứ năm, học thuyết hình thái kinh tế - xã hội

         Lịch sử phát triển của thế giới đã chứng minh, sự phát triển của nhân loại không theo kiểu duy nhất “kinh tế quyết định”; không theo kiểu “phương Tây là trung tâm”; cũng không theo kiểu “làn sóng thứ ba” mà một số nhà tư tưởng đương đại đã đề cập. Sự phát triển của nhân loại là hết sức phong phú, đa dạng, nhưng sự phong phú, đa dạng ấy vẫn diễn ra theo quy luật khách quan. Do vậy, mặc dù sự phát triển của các quốc gia, dân tộc là hết sức đa dạng, phong phú nhưng vẫn trải qua những nấc thang, những giai đoạn tương đồng nhau. Chính điều này tạo nên những hình thái kinh tế - xã hội đan xen nhau, kế tiếp nhau trong lịch sử của thế giới. Làm cho lịch sử thế giới phát triển có sự đan xen, không đồng đều giữa các quốc gia dân tộc. Tuy vậy, dòng chảy của lịch sử nhân loại vẫn diễn ra theo sự thay thế các hình thái kinh tế - xã hội từ thấp lên cao. Điều này diễn ra một cách lịch sử - tự nhiên. Bởi lẽ, những nguyên nhân dẫn tới sự thay thế này là do những mâu thuẫn trong lòng của mỗi hình thái kinh tế - xã hội quy định. Những mâu thuẫn này được giải quyết sẽ tạo cho sự ra đời của hình thái kinh tế - xã hội mới.

         Thứ sáu, học thuyết giá trị thặng dư

         Cùng với quan niệm duy vật về lịch sử, Ph.Ăngghen coi học thuyết giá trị thặng dư là phát minh vĩ đại của C.Mác. Vì C. Mác là người phát hiện ra quy luật giá trị thặng dư, cũng như nguồn gốc của giá trị thặng dư, qua đó vén bức màn bí mật che đậy sự thật về bản chất bóc lột lao động làm thuê của phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa. Không phải chỉ có tìm ra quy luật phát triển của lịch sử loài người, "Mác cũng tìm ra quy luật vận động riêng của phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa hiện đại và của xã hội tư sản do phương thức đó đẻ ra. Với việc phát hiện ra giá trị thặng dư trong lĩnh vực này thì lập tức một ánh sáng đã hiện ra trong khi tất cả các công trình nghiên cứu trước đây của các nhà kinh tế học tư sản cũng như của các nhà phê bình xã hội chủ nghĩa vẫn đều mò mẫm trong bóng tối” (2). Cho đến nay, các học giả tư sản vẫn không thể bác bỏ được mà còn phải thừa nhận học thuyết giá trị thặng dư của C.Mác. Học thuyết giá trị thặng dư của Mác vẫn là học thuyết kinh tế quan trọng khi nguyên cứu về chủ nghĩa tư bản. Nó có một ý nghĩa thời đại sâu sắc mà chúng ta cần biết khai thác, vận dụng để xây dựng nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.

         Thứ bảy, sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân

         Trong xã hội tư bản, C.Mác đã tìm thấy một lực lượng xã hội đảm nhận vai trò và sứ mệnh của mình, đi tiên phong trong cuộc đấu tranh giải phóng giai cấp, giải phóng xã hội loài người và giải phóng từng con người khỏi áp bức, bóc lột và sự nô dịch của chủ nghĩa tư bản, tiến tới xã hội cộng sản văn minh.

         Tuyên ngôn của Đảng Cộng sản đã đem lại cho giai cấp đó ý thức về địa vị bản thân mình và yêu cầu mình, ý thức về điều kiện để giải phóng mình. Trong Tuyên ngôn của Đảng Cộng sản, đã làm rõ tiêu chí xác định thế nào là giai cấp vô sản: đó là những người lao động trực tiếp hay gián tiếp và vận hành các công cụ sản xuất có tính chất công nghiệp. Mác và Ăngghen cho rằng: “tất cả các giai cấp hiện đang đối lập với giai cấp tư sản thì chỉ có giai cấp vô sản là giai cấp thực sự cách mạng. Tất cả các giai cấp khác đều suy tàn và tiêu vong cùng với sự phát triển của đại công nghiệp, còn giai cấp vô sản là sản phẩm của bản thân nền đại công nghiệp” (3).

         Sở dĩ giai cấp công nhân có vai trò, sứ mệnh lịch sử ấy là vì nó là con đẻ của nền sản xuất hiện đại - đại  diện cho tính xã hội hoá của lực lượng sản xuất và cũng đại biểu cho quan hệ sản xuất mới xã hội hoá sơ hữu, phù hợp với lực lương sản xuất, tức là đại diện cho phương thức sản xuất tiên tiến, hợp trào lưu tiến hoá của lịch sử. Chỉ có giai cấp công nhân mới có tính cách mạng triệt để vì nó không có lợi ích riêng với chế độ tư hữu, nó tìm thấy lợi ích chân chính của mình khi phấn đấu cho lợi cho toàn xã hội.

         Muốn thực hiện được vai trò và sứ mệnh của mình, giai cấp vô sản phải liên minh với gai cấp nông dân, phải thành lập ra đảng của mình, độc lập với tất cả các đảng khác, đủ sức lãnh đạo cuộc đấu tranh vĩ đại của giai cấp công nhân và quần chúng lao động. Đảng đó phải là đội tiên phong của giai cấp tiên phong, tiên phong cả về nhận thức - tư tưởng - lý luận - chính trị và cả trong hành động - trong hoạt động thực tiễn. Đảng đó phải tổ chức và hoạt động theo nguyên tắc tập trung dân chủ, thường xuyên kiểm điểm, tự phê bình và quan hệ mật thiết với quần chúng,...

         Phát hiện ra sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân, đem lại lời giải thích khoa học và cách mạng của giai cấp công nhân, trở thành tư tưởng cốt lõi lý luận chính trị, tạo chuyển biến nhảy vọt của tư tưởng xã hội chủ nghĩa, từ không tưởng trở thành khoa học của chủ nghĩa Mác. V.I. Lênin đánh giá: “Điểm chủ yếu trong học thuyết của Mác là ở chỗ nó làm sáng rõ vai trò lịch sử thế giới của giai cấp vô sản là người xây dựng xã hội xã hội chủ nghĩa”(4).

         Ngày nay, lực lượng sản xuất tư bản phát triển vượt bậc, khoa học đã trở thành lực lượng sản xuất trực tiếp, trí thức hoá, trí tuệ hoá công nhân; đời sống công nhân đã nâng cao, một bộ phận trung lưu, có điều kiện tham gia cổ phần; nhưng tỷ xuất giá trị thặng dư của nhà tư bản không hề giảm đi mà ngày tăng lên, công nhân vẫn là người làm thuê, vẫn bị bóc lột giá trị thặng dư, vẫn luôn là lực đại đại diện cho lực lượng sản xuất tiên tiến của xã hội hiện đại. Do vậy, sứ mệnh của giai cấp công nhân của chủ nghĩa Mác-Lênin vẫn còn nguyên giá trị.

         Có thể nói, từ khi ra đời đến nay, chủ nghĩa Mác - Lênin luôn là ngọn đèn soi sáng con đường cách mạng cho giai cấp vô sản và nhân dân lao động toàn thế giới. Thiên tài của Mác là đã giải đáp các vấn đề mà loài người tiên tiến nêu lên nhưng chưa giải đáp được. Sự ra đời của chủ nghĩa Mác - Lênin chấm dứt thời kỳ mò mẫm như trong đêm tối của hàng triệu nhân dân lao động sống dưới ách áp bức và bóc lột, tìm đường giải phóng cho mình.

         Đối với cách mạng Việt Nam, nhờ có chủ nghĩa Mác - Lênin, giai cấp công nhân và Nhân dân Việt Nam ta mới tìm được con đường đi tới độc lập, tự do và chủ nghĩa xã hội. Từ khi Người thanh niên yêu nước Nguyễn Ái Quốc tìm thấy ánh sáng của chủ nghĩa Mác - Lênin, thì chủ nghĩa Mác - Lênin luôn là ngọn đuốc dẫn đường cách mạng Việt Nam đi từ thắng lợi này đến thắng lợi khác. Đảng ta luôn lấy chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh làm nền tảng tư tưởng và kim chỉ nam cho hành động của mình.

         Trong giai đoạn hiện nay, xuất phát từ những âm mưu cơ bản và lâu dài của các thế lực thù địch là phủ nhận nền tảng tư tưởng của Đảng, phủ nhận giá trị của chủ nghĩa Mác - Lênin, phủ nhận con đường đi lên chủ nghĩa xã hội của nước ta, tạo ra “khoảng trống” về tư tưởng, lý luận nhằm đưa ý thức hệ tư sản thâm nhập ngày càng sâu rộng vào đời sống tinh thần của nhân dân ta, tiến tới xoay chuyển quỹ đạo phát triển của Việt Nam đi chệch hướng xã hội chủ nghĩa. Đây là âm mưu nguy hiểm, thâm độc liên quan trực tiếp đến sự tồn vong của Đảng, của chế độ. Vì vậy, để đấu tranh bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng cần tập trung vào một số vấn đề sau:

         Một là, tăng cường công tác tuyên truyền về những giá trị bền vững chủ nghĩa  Mác - Lênin trong giai đoạn hiện nay

Tập trung tuyên truyền sâu rộng bản chất khoa học, cách mạng của chủ nghĩa Lênin, những giá trị bền vững của chủ nghĩa Mác - Lênin trong thời đại ngày nay, làm cho nó thấm sâu vào đời sống xã hội, trở thành nền tảng tinh thần, định hướng tư tưởng cho xu thế phát triển trên các lĩnh vực của đời sống xã hội. Các cấp, ngành, phải phối hợp chặt chẽ, tích cực tuyên truyền về vấn đề này, với nội dung, hình thức, phương pháp thiết thực, hiệu quả, có tính định hướng cao. Trong đó, cần tiếp tục quán triệt, thực hiện tốt Nghị quyết Trung ương 5 (khóa IX), ngày 18/3/2002: “Về nhiệm vụ chủ yếu của công tác tư tưởng, lý luận trong tình hình mới”, Nghị quyết Trung ương 5 (khóa X), ngày 01/8/2007: “Về công tác tư tưởng, lý luận và báo chí trước yêu cầu mới”... Thông qua đó, làm cho cán bộ, đảng viên, các tầng lớp nhân dân có nhận thức đúng, đủ những nội dung cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước. Đây là việc làm thường xuyên, liên tục và lâu dài.

         Hai là, luận chứng và khẳng định bản chất cách mạng, khoa học và nhân văn của chủ nghĩa Mác - Lênin. Từ đó bác bỏ luận điệu của kẻ thù rằng, chủ nghĩa Mác - Lênin là lỗi thời, là phá sản. Sự lựa chọn con đường của Hồ Chí Minh là sai lầm, là sự nhầm đường của Việt Nam, phải theo một lý luận khác, con đường khác mà thực chất là đưa Việt Nam vào quỹ đạo của chủ nghĩa tư bản. Đây là điều tệ hại, nguy hiểm nhất mà chúng ta phải vạch trần và phê phán, để giữ vững niềm tin vào lý tưởng.

          Ba là, tích cực đấu tranh với các quan điểm sai trái, thù địch. Để thực hiện tốt giải pháp này, cần quán triệt, thực hiện nghiêm Chỉ thị 34-CT/TW, ngày 17/4/2009 của Ban Bí thư Trung ương Đảng (khóa X): “Về tăng cường cuộc đấu tranh chống âm mưu, thủ đoạn “diễn biến hòa bình” trên lĩnh vực tư tưởng, văn hóa”, Nghị quyết 35-NQ/TW, ngày 22/10/2018 của Bộ Chính trị (khóa XII): “Về tăng cường bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch trong tình hình mới”… Trên cơ sở đó cần chủ động và tích cực đấu tranh, phê phán quan điểm sai trái, thù địch, vạch trần thủ đoạn xuyên tạc, phủ nhận bản chất khoa học, cách mạng của chủ nghĩa Mác - Lênin, thổi phồng những sơ hở, yếu kém của ta trong công tác lãnh đạo, quản lý kinh tế - xã hội, nhằm kích động tâm lý bất mãn, chống đối, chia rẽ nội bộ, khối đại đoàn kết toàn dân tộc. Vì vậy, việc kiên quyết đấu tranh chống các quan điểm sai trái, thù địch là một giải pháp hết sức quan trọng trong bảo vệ, phát triển chủ nghĩa Mác - Lênin hiện nay.

         Bốn là, đẩy mạnh nghiên cứu chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh, tiến hành tổng kết thực tiễn trong giai đoạn hiện nay

         Trong quá trình tìm đến chân lý cách mạng Nguyễn Ái Quốc đã nhấn mạnh: “Dù sao thì cũng không thể cấm bổ sung “cơ sở lịch sử” của chủ nghĩa Mác bằng cách đưa thêm vào đó những tư liệu mà C.Mác ở thời mình không thể có được” (5). Do vậy, để chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh - nền tảng tư tưởng của Đảng có sức sống trường tồn, phải tích cực nghiên cứu lý luận, tổng kết thực tiễn để bổ sung, làm phong phú lý luận chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh. Bởi vì, dù là lý luận khoa học, cách mạng, nhưng không có nghĩa mọi nguyên lý, lý luận đó đều đúng với mọi thời đại. Cho nên, trước hết phải học tập phương pháp luận mác-xít, còn các nguyên lý, lý luận phải có sự kế thừa, bổ sung và phát triển. Quá trình nghiên cứu lý luận cần làm rõ một số vấn đề lý luận của chủ nghĩa Mác – Lênin theo các hướng sau: Khẳng định những luận điểm nào có giá trị bền vững, trước kia đúng, bây giờ vẫn đúng và về sau vẫn đúng; Làm rõ những luận điểm nào trước kia đúng, nhưng điều kiện lịch sử hiện nay đã thay đổi, đã bị thực tiễn vượt qua, không còn phù hợp; Chỉ rõ những luận điểm nào ngay khi sinh thời, Mác, Lênin và Hồ Chí Minh đã phát hiện thấy không đầy đủ hoặc đã sửa đổi nhưng chúng ta không thấy hết. Thông qua kết quả nghiên cứu khoa học nhằm góp phần bổ sung, phát triển sáng tạo, nâng lên tầm cao mới của chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh, phù hợp với yêu cầu thực tiễn xây dựng và bảo vệ Tổ quốc./.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

         (1). Hồ Chí Minh: toàn tập. Nxb Chính trị quốc gia Sự thật, H.2011, t.2, tr.289.

         (2) C.Mác và Ph.Ăngghen (1995), Toàn tập, t.19, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội, tr.500.

         (3). C.Mác và Ph.Ăngghen (1995), Toàn tập, t4, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội, tr.160.

         (4). V.I.Lênin (1980), Toàn tập, t.23, Nxb.Tiến bộ, Mátxcơva, tr.1.

         (5). Hồ Chí Minh: toàn tập. Nxb Chính trị quốc gia Sự thật, H.2011, t.1, tr.509.